Onze rijkdom

De Volkskrant is bezig met een reeks artikelen onder de “Ons koloniaal verleden in 50 voorwerpen”. Artikelen geschreven door gerenommeerde wetenschappers en publicisten op basis van zorgvuldig onderzoek en analyse. Een mooie reeks, zeer de moeite waard. Denk ik.

Maar ook hier toch weer even ook nadenken.
Zo kijk ik in dit geval naar een artikel van Matthias van Rossum op 29 november 2022 onder de titel:

Het ‘cultuurstelsel’ in Nederlands-Indië maakte ons rijk: met de winst werd het spoor aangelegd

Bij zijn inleiding schrijft hij:

Dat de huidige Nederlandse welvaart mede tot stand kwam dankzij slavernij is bekend. Minder aandacht is er voor de enorme inkomsten die voortvloeiden uit het cultuurstelsel. Bewoners van Nederlands-Indië waren verplicht een deel van hun oogst af te staan en dwangarbeid te verrichten.

Heel veel geks staat er niet bij. Maar dat ons rijkdom te danken is aan het cultuurstelsel in Nederlands-Indië is onjuist of in ieder geval onvolledig. Een vergelijkbare conclusie trekken anderen over slavernij.
De rijkdom in ons land is te verklaren aan veel aspecten. Niet alleen de slavernij of het cultuurstelsel, noch op zich, noch in combinatie verklaren deze de rijkdom. Die is ook te verklaren vanuit uitbuiting van boeren op het platteland en arbeiders in de stad en uit het uitputten van natuurlijke hulpbronnen. Onze rijkdom is vervolgens een ongelijke rijkdom. De rijkdom was er vooral de elite, gefaciliteerd door wetgeving en politieke macht, geen rijkdom voor de massa. Of die nu woonden in Suriname, de Antillen of Nederland.  

Ik heb moeite met het toedichten van afzonderlijke onderdelen (economische, geografische of andere onderdelen) als een eenduidige verklaring voor complexe en veelomvattende maatschappelijke ontwikkelingen.
Natuurlijk kun je kijken naar een boom en die onderzoeken en analyseren. Maar het geeft geen zicht op het bos als geheel. Voor de analyse van het bos is kennis van indididuele bomen belangrijk maar geen verklaring van het bos, de staat van het bas en de ontwikkelingen. Daar is meer voor nodig
Of ben ik gek?